Şarbon (Malignant ödem, Anthrax) Hastalığı Nedir? Nasıl Bulaşır? Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar Nelerdir?
Şarbon (Malignant ödem, Anthrax) Hastalığı Nedir? Nasıl Bulaşır?
Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar Nelerdir?
Şarbon, Bacillus
anthracis bakterisinin neden olduğu bir bulaşıcı hastalıktır. Şarbon,
dünyada yabani ve evcil hayvanlar, özellikle de sığır, koyun, keçi, deve ve
antiloplarda bulunur. İnsanlarda, genellikle hayvanlara veya hayvan
postlarına dokunarak bakteriye maruz kaldıklarında ortaya çıkar. Antraks
enfeksiyonunun kutanöz (deri), inhalasyon (akciğerler) ve gastrointestinal
(mide ve bağırsak) olmak üzere üç formu vardır. Son zamanlarda ilaçlar yoluyla
ya da eroin haplarına kontamine edilerek yayıldığı ve biyolojik silah olarak
kullanıldığı bildirilmiştir.
Şarbon dünya
çapında bulunabilmekle beraber
hayvancılığın yapıldığı tarım
bölgelerinde daha yaygındır. Özelliklede gelişmekte olan ülkelerde veya
veteriner halk sağlığı programları olmayan ülkelerde daha yaygındır. Şarbon,
Güney ve Orta Amerika, Güney ve Doğu Avrupa, Asya, Afrika, Karayipler ve Orta
Doğu’ da daha sık bildirilmektedir. Bununla birlikte, şarbonun biyolojik
terörizmde kullanılabilecek bir dizi potansiyel ajandan biri olduğunu akıldan
çıakarılmamalıdır. Sığırlar, koyunlar, keçiler, antiloplar ve geyikler gibi
yerli ve vahşi hayvanlarda, kontamine topraklarda, bitkilerde veya suda enfekte
olarak bulunabilir.Şarbon genellikle spor şeklinde yayılır.Şarbona maruz kalan
çoğu kişi bir hafta içinde hastalanır ama inhalasyon şarbonu 42 güne kadar
sürebilir.
Deri (Kutanöz) Formu : Çoğu şarbon enfeksiyonu, insanlar yün, kemik, et, gibi hayvanlara temas
ettiğinde ortaya çıkar. Enfeksiyon, bakteriler ciltte bir kesik veya çizik
oluştuğunda ortaya çıkar. Deri formu en yaygın şarbon şeklidir. İlk
belirtiler cildin kaşınması ile ortaya çıkar. Oluşan yara tedavi edilmezse,
enfeksiyon lenf düğümlerine ve kan dolaşımına yayılabilir.
Solunum (Akciğer) Formu: Bazı şarbon enfeksiyonları, solunum yoluyla alındığında ortaya çıkar.
İnhalasyon formunda ilk belirtiler ateş,
yorgunluk, halsizlik ve öksürük veya göğüs ağrısı olarak ortaya çıkar. Yüksek
ateş, hızlı nabız ve zorlukla nefes alma iki ile beş gün içinde
gerçekleşir. Soluma şarbonu genellikle ölümcül olur.
Gastrointestinal (Mide Bağırsak) Form : Bazı insanlar düzgün pişirilmemiş
enfekte etleri yediğinde şarbon ortaya çıkar.Gastrointestinal formda ilk
belirtiler ateş, şiddetli karın ağrısı, gevşek, sulu bağırsak hareketleri,
kanlı ishal ve kanla kusmayı içerir.
Şarbon,
otlayan hayvanlarda ani ölüm, zayıflık, güç solunum görülür. Ayrıca genellikle
doğal deliklerden kan gelmektedir. Ölüm sonrası kan lekeleri görülür ve
şarbonlu hayvan hızla çürümektedir.
Bu tür
bulaşıcı hastalıkların yayılmasındna sonra malesef hastlalık ile ilgili teknik
bilgiye sahip olamayan kişiler basına çeşitli demeçler vermekte ve toplum
yanlış bilgilendirilmektedir. Bunlardan bir tanesi şarbonun insandan insana
bulaştığı iddiasıdır. Şarbon solunum yolu ile (gündelik temas, öksürme,
hapşırma) kişiden kişiye yayılmaz. Sadece açık bir yaradan drenaj yolu ile
doğrudan temasta bulaşma riski bulunabilir. Sporlar yıllarca doğada aktif
olarak kalabilir.
Şarbon ile
enfekte olma riski daha yüksek olan bireyler bulunmaktadır. Bu yüzden risk
altında ki veteriner hekimler, çiftçiler, kesimhaneler ve burada çalışan
işçiler, şarbonun endemik olduğu bölgelere seyahat edenler kişiler, hayvansal
ürünleri işleyen firmalar, laboratuvarda çalışan personeller, askeri personel,
biyoteröre veya biyolojik savaşa cevap vermek üzere eğitilmiş kişiler, zoonoz
hastalıklarda daha dikkatli olması gerekmektedir.
Ani ölen
hayvanların kadavraları açılmadan ve su kaynaklarından uzakta olacak şekilde
derin açılan çukurlara gömülmeli üstlerine kireç veya antiseptikler
dökülmelidir. Ölümler olur olmaz il ve ilçe müdürlüklerine derhal haber
verilmelidir.
Şarbon, Bacillus
anthracis bakterisinin bir laboratuvar kültürüyle kanda, deri lezyonunda
veya solunum sekresyonlarında bulunduğunda teşhis edilir. Ayrıca
enfekte kişilerin kanında spesifik antikorların ölçülmesiyle de teşhis
edilebilir. Şarbonu tedavi etmek için başarıyla kullanılan birkaç
antibiyotik vardır. Deri şarbon vakalarında oldukça etkilidir. Tedaviye erken
başlanırsa inhalasyon ve gastrointestinal şarbonda da etkili olabilir. Şarbonlu
deriye maruz kalmanız durumunda enfeksiyonu önlemek için ellerinizi sabun ve su
ile iyice yıkayın. Benzer şekilde, çamaşırları yıkamak olası herhangi bir
şarbonu güvenli bir şekilde atlatmaya yarayabilir. Sporların teneffüs edildiği
olası bir durumda, tıbbi değerlendirme ve tedaviye ihtiyaç olduğu
unutulmamalıdır.
Genellikle
grip benzeri semptomlar (ateş, titreme, öksürük, bulantı, kusma ve vücut
ağrıları) görülür, Enfeksiyon türüne
bağlı olarak bir günden iki aya kadar bir süre içinde ortaya çıkabilir. Şarbon belirtileri gördüğünüzde hayatta kalma şansını
artırmak ve tam iyileşme sağlamak için
mümkün olduğunca çabuk hareket etmek ve tıbbı tedavi görmek gerekir. Erken tanı
ve tedavi çok önemlidir.
Muhammed Zeki Aygur
Kaynaklar:
Yorumlar
Yorum Gönder